In Nederland is er nog altijd sprake van economische ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Volgens cijfers van het CBS is het aandeel economisch zelfstandige vrouwen tussen 1977 en 2023 gestegen van slechts 20% naar bijna 70%. Bij mannen bleef dit percentage in dezelfde periode stabiel rond de 80%. De grootste groei bij vrouwen vond plaats in de jaren tachtig en negentig, toen zij in toenemende mate actief werden op de arbeidsmarkt. Hoe economische (on)gelijkheid wordt gemeten en welke factoren bijdragen aan de achterstand van vrouwen lees je op deze pagina.
Economische vs. financiële zelfstandigheid
Volgens het CBS is 7 op de 10 vrouwen economisch onafhankelijk – dat wil zeggen: zij verdienen minimaal het bijstandsniveau (ongeveer €1.295 netto per maand in 2024). Maar van dat bedrag rondkomen is in deze tijd bijna onmogelijk. Sinds 2000 vormt economische zelfstandigheid een belangrijk doel in het emancipatiebeleid. Hierbij gaat het om een inkomen uit werk, op het niveau van minstens de bijstandsuitkering voor een alleenstaande (€1295 netto per maand). Om ook met kinderen te kunnen rondkomen, wordt sinds 2022 in het emancipatiebeleid een tweede doel nagestreefd, namelijk financiële onafhankelijkheid. Hiermee wordt bedoeld het verdienen van een inkomen uit werk van ten minste het niveau van het minimumloon (€1845 per maand in 2024).
Economische zelfstandigheid is: inkomen op bijstandsniveau (ca. €1.295 netto per maand in 2024).
Financiële zelfstandigheid is: inkomen op minimaal het niveau van het netto minimumloon (ca. €1.845 per maand in 2024).
Het aandeel financieel onafhankelijke vrouwen (en mannen) is dus lager dan het aandeel economisch zelfstandigen.
Een korte geschiedenis
Hoe vrouwen(bewegingen) opkwamen voor gelijk loon en betere arbeidsvoorwaarden:
30 maart 1897: Oprichting eerste vakbond voor vrouwen.
De eerste ‘vakvereniging’ voor vrouwen was de naaisterbond Allen Eén, die opkwam voor naaisters die lange dagen maakten voor weinig uurloon.1898: Nationale Tentoonstelling van Vrouwenarbeid.
De tentoonstelling had als doel om aan de hand van o.a. lezingen, congressen en muziek arbeid door vrouwen te bevorderen en lonen en arbeidsvoorwaarden te verbeteren.29 juni 1951: Internationaal Verdrag inzake gelijke beloning.
1969: Eerste vrouwenstaking voor gelijk loon.
Vrouwen die werkten bij de sigarenfabriek Champ Clark/Lugano in Nieuwe Pekela kregen minder loon dan de mannen voor hetzelfde werk.Mei 1973: Werkende wijvenplan.
In mei 1973 lanceerde de actiegroep Dolle Mina dit plan waarin ze o.a. pleitte voor gelijk loon voor gelijke arbeid, gelijke kansen in opleiding en beroep en individualisering van de belastingen.1975: Tweede Kamer neemt de Wet gelijk loon voor vrouwen en mannen aan.
1978: Eerste staking van Turkse vrouwen in Nederland.
Bij kippenslachterij Ten Dam in Almelo kwamen zij in actie vanwege de slechte arbeidsomstandigheden: de vrouwen werkten zestig uur per week, werden onderbetaald en kregen lichamelijke klachten omdat ze met hun handen het gloeiendhete kippenvlees van botjes moesten ontdoen.
Waarom verdienen vrouwen minder?
Drie belangrijke factoren spelen een rol:
Loonkloof: Vrouwen verdienen gemiddeld nog steeds minder dan mannen voor hetzelfde werk.
Zorgtaken: Vrouwen worden geacht meer zorgtaken op zich te nemen, waardoor zij minder betaalde uren werken of kiezen voor deeltijd.
Opleidingsniveau: Praktisch opgeleide vrouwen hebben minder vaak betaald werk of werken minder uren dan theoretisch opgeleide vrouwen, met veelal een lager uurloon.
De rol van genderstereotypen
Stereotype rolpatronen maken het ‘normaal’ dat vrouwen in deeltijd werken en meer zorgtaken dragen. Deze patronen zijn hardnekkig en beïnvloeden keuzes van jongvolwassenen. Atria heeft hier uitgebreid onderzoek naar gedaan.
Waarom is economische zelfstandigheid belangrijk?
Vrouwen die niet economisch zelfstandig zijn, lopen meer risico bij een scheiding of werkloosheid van hun partner. Economische zelfstandigheid vergroot keuzevrijheid en versterkt de positie van vrouwen in de samenleving.
Foto bovenaan: Vader en zoon in de supermarkt, 1997, fotograaf: Mieke Schlaman, Collectie IAV-Atria
Gerelateerde publicaties
Publicatie
10 februari, 2022
De effecten van klimaatverandering en –adaptatie op gendergelijkheid in Nederland en Europa
Economische ongelijkheid
Thema's
Als onafhankelijk kennisinstituut slaat Atria de brug tussen onderzoek en maatschappelijke verandering.
Onze thema’s zijn: Gendergerelateerd geweld, Beeldvorming, Economische ongelijkheid, Feminisme en Zelfbeschikking. Bekijk per thema onze kennis en expertise.
